آجرهايي كه امروزه اكثراً در ايران براي ساختمان مورد استفاده قرار ميگيرند .انواع آجر نما: شامل آجر ماشيني، آجر ماشيني توپر، آجر ماشيني سوراخدار، آجر نما سفال مجوف هستند. آجرها از نظر مقاومت و شكل ظاهري متفاوت بوده و بسته به مورد استفاده با ابعاد گوناگون تهيه ميشود. جهت تهيه خامه آجرهاي ماشيني از دستگاههاي قالب زني خودكار استفاده ميشود. و بدين علت ميتوان ابعاد آنها را مطابق دلخواه تغيير داد.
چنانچه در يك مورد خاص نياز به آجر سفالي يا ماشيني به ايعاد ديگري (غير از آنچه كه نشان داده شده) باشد، خريداران ميتوانند با توافق قبلي محصولات مورد نظر خود را به كارخانجات آجرسازي سفارش دهند. انواع آجر نما بر اساس نوع جنس آن به دو دسته تقسيم ميشود.
آجر فشاري
اين نوع آجر معمولاً در سفت كاري و زيركاري ساختمان به كار ميرود و به روش دستي تهيه ميشود (آجر گري). اين نوع آجر براي تمامي كارهاي ساختماني مانند گرهچيني، طاق ضربي، ديوارهاي حمال و تيغه چيني مناسب است.در حال حاضر صنعت ساختمان در ايران به مقدار وسيعي از آجرهاي فشاري استفاده مينمايند. و اين آجرها اغلب با دست قالب زده و در كوره هاي محلي پخته ميشوند لذا ابعاد آنها با توجه به تجارب زيادي كه در طي زمانهاي طولاني به دست آمده در حد ۵/۵×۱۰×۲۲ تثبيت گشته است.
موقعيت آجر فشاري در ايران صنعت آجر ماشيني را مجبور كرده كه ابعاد آجر ماشيني نزديك ابعاد آجر فشاري باشد و به همين علت آجرهاي ماشيني فعلي در ايران داراي ابعاد ۵/۵×۱۰×۲۲ است. هر گونه تغيير اساسي در ابعاد آجرهاي ماشيني منوط به تجديد نظر در ابعاد آجر فشاري است لذا مادامي كه آجر فشاري نقش اساسي خود را در صنعت ساختمان خفظ نمايد ابعاد آجر ماشيني تابع ابعاد آجر فشاري خواهد بود. اين نوع آجر براي كليه كارهاي ساختماني مانند گره چيني، طاق ضربي، ديوارهاي حمال و تيغه چيني مناسب است.
آجرهاي ماشيني
آجر ماشيني يا آجر سوراخدار كه بر روي سطح بزرگتر آن ۸ يا ۱۰ سوراخ به قطر ۱/۵ تا ۲ سانتيمتر وجود دارد و در بازار ايران به آجرهاي هشت يا ده سوراخه ماشيني معروف است.
در استاندارد شماره ۷ مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران اين سوراخها بايد تمام ضخامت آجر را طي نموده و سطح مقطع مجموع سوراخها نبايد بيشتر از ۲۵ درصد سطح بزرگتر آجر باشد و فاصله سوراخها از لبه آجر و همچنين فاصله سوراخها از يكديگر در هر بعد آجر نبايد كمتر از ۳۰۰ درصد طول همان بعد باشد.
علت وجود اين سوراخها اين است كه در هنگام ديوارچيني ملات به طور عمودي نيز در آجر نفوذ كرده و باعث استحكام بيشتر ديوار شود. در ساخت ديوارهاي حمال به دليل اينكه ميتوان به وسيله سوراخهاي موجود در سطح آجر آنرا با ميلگرد، مسلح كرد از اين نوع آجر استفاده ميشود. ديوار آجري مسلح براي مقابله با نيروي زلزله ساخته ميشود.
جنس اين نوع آجرها نسبت به آجرهاي فشاري بسيار ترد و شكننده بوده و خاصيت مكندگي آن نسبت به آجر فشاري كمتر است. اين آجرها به علت ترد بودن قابل تيشهداري نيستند و همچنين بهدليل اينكه خاصيت مكندگي زيادي ندارند و نميتوانند به خوبي به ملات بچسبند در طاق ضربي استفاده نميشوند. ابعاد اين نوع آجر ۵/۵×۱۱×۲۲ سانتيمتر ميباشد. اضلاع اين نوع آجر گونياتر بوده و داراي سطوح صافتري نسبت به آجرهاي فشاري ميباشند.
آجر سفالي
اين دسته از آجرها از نظر ساخت، شكل، رنگ و مشخصات فني در نهايت دقت تهيه و بسته به شكل آنها در نقاط مختلف ساختمان استفاده ميشوند. به علت جذب كم آب در آجرهاي سفالي، به منظور چسبندگي مناسب با ملات، انواع سوراخدار آنها را مورد استفاده قرار ميدهند. از ديگر خواص آنها سبكي است كه باعث بالا رفتن سرعت اجرا ميشود.انواع آجر نما سفالي:
آجرهاي قديمي
اين نوع آجرها در قطعات بزرگ توليد ميشدهاند و علي رغم تهيه به روش دستي از كيفيت مناسبي برخوردار بودهاند.
آجر نظامي:
به اندازه ي چهار آجر معمولي ۵×۵۰×۵۰ در كف سالنهاي سرباز خانه ها در گذشته استفاده ميشده است.
آجر ختايي:
با ابعاد ۵×۲۵×۲۵ در ساختمانهاي قديمي در فرش كف حياط و …آجر تخت (چهارگوش ايراني): بزرگتر از آجر نظامي است كه بطور عمده براي فرش كردن كف بكار برده شده است.
آجر شكري:
يا آب انباري كه در برابر رطوبت مقاوم است و در كار چيدن منبع آب انبار از آن استفاده ميكردند.
آجر نما لعابي و هنر لعاب كاري از ديرباز در معماري ايراني متداول بوده است. از مزاياي لعاب افزايش مقاومت در برابر عوامل فرسايشي و هوازدگي است، بافت صاف و صيقلي آن مانع از نفوذ آب به درون آجر ميشود و در برابر عوامل شيميايي پايدارتر ميشود.
زمان لعاب كاري آجرها كه از انواع آجر نما معمولاً در انتهاي مرحلهي خشك كردن است. و بدين صورت است كه پوششي از يك تركيب مواد معدني روي يك يا چند سطح آجر پاشيده ميشود. لعاب حل و در يك دماي مشخص در آجر نفوذ ميكند. پس از پختن، حاصل كار يك پوشش صيقلي است. انتخاب مواد اوليه در توليد آجر لعابدار اهميت زيادي دارد. درصورت عدم انتخاب مناسب اگر ضريب انبساط و انقباض آن با آجر متفاوت باشد به سرعت ترك بر ميدارد.
آجر نسوز
مواد اوليه و روند توليد آجر نسوز برحسب محل مصرف، حرارت كوره، محيط شيميايي، فشار، سايش و تغييرات درجه دما متغير است و با حداقل مواد گداز آور تهيه ميشود. در واقع از انواع خاكهاي نسوز تهيه ميشود.
آجر نسوز نما فقط براي نماي خارجي ساختمان نيست، بلكه در فضاهاي داخلي و مرطوب مانند حمام و آشپزخانه و حتي كف نيز قابل استفاده است.
آجر ماسه آهكي
پايهي مواد تشكيل دهندهي آنها از سيليكات كلسيم است، ساخته شده از تركيب آهك و ماسه سيليسي است و در شرايط فشار و بخار شكل ميگيرند. اين آجرها نبايد در محيطهاي اسيدي يا نمكهاي قوي قرار بگيرند. در هنگام خشك شدن منقبض ميشوند و به علت جذب آب بيشتر نسبت به ساير آجرها در پي سازي و كرسي چيني توصيه نميشود.
آجر جوش
اين آجر را با خاكي كه در گرماي بيش از هزار درجه خميري نشود ميپزند يكي ديگر از انواع آجر نما مي باشد و آن را بيشتر در كوره نگه ميدارند تا دانههاي خاك كمي عرق كرده و به هم بچسبند و آجر يك تكه شود. اين آجر نبايد در گرماي كوره خمير شود و بايد تفاوت درجهه عرق كردن و خمير شدن خاك آجر جوش زياد باشد. براي آنكه آجر كم عرق كند، به آن گداز آور ميزنند، كه آن بيشتر اكسيد آهن است. اكسيد آهن گذشته از اينكه گدازآور است، رنگ آجر جوشي را كه در گرماي ۱۰۰۰تا ۱۲۰۰ درجه پخته را سرخ تا سياه ميكند.
رنگ بهي آجر جوش از كم بودن اكسيد آهن و فراواني آهك و بازها است. اين آجر بايد سخت باشد، لاشه نشود، ترد نباشد، ترك نداشته باشد، در برابر ضربه پايداري كند و لب پر نشود، كم ساييده شود، زبر باشد، و جاي ساييده شده آن نيز زبر بماند، سطح شكسته شده آن شيشهاي نبوده، دانهدانه و پر باشد، در برابر يخبندان و جسمهاي شيميايي پايدار باشد. تاب فشاري آجر جوش نبايد از ۳۵N/mm2 كمتر باشد.
آجر جوشي ساختماني نبايد بيش از ۶٪ و آجر فرش بيش از ۴٪ وزنش آب بمكد. وزن ويژه آجر جوش بايد بيش از ۱/۹ باشد. آجر جوشي كه به كار فرش كردن كف سواره رو و پيادهرو ميرود، بايد تاب ضربه پذيري بالايي داشته باشد. خيلي كم ساييده شود، زبر بوده و پس از سايش زبر بماند. آجر جوش براي پوشش ديواره تونلها و گنداب روها هم به كار ميرود.